Ο θάνατος του Φιντέλ Κάστρο σε ηλικία 90 ετών σηματοδοτεί και
επίσημα μια εποχή όπου ελάχιστα είναι τα σημεία αναφοράς που έμειναν να θυμίζουν
πλέον το σκληρό ψυχροπολεμικό κλίμα του β΄μισού του 20ου αιώνα. Ο Φιντέλ Κάστρο,
γεννημένος το 1926 στην νοτιοανατολική Κούβα από εύπορη οικογένεια, αποφοίτησε
από τη Νομική σχολή της Αβάνας και χαρακτηρίστηκε ως «ο δικηγόρος των φτωχών»
διότι από αυτούς δεν δεχόταν αμοιβή. Το 1959 και μετά από πολύμηνους αγώνες που
στοίχισαν τη ζωή πολλών Κουβανών, ο Κάστρο καταφέρνει να ανατρέψει το
καθοδηγούμενο από τις ΗΠΑ καθεστώς του Μπατίστα και να εγκαθιδρύσει στην Κούβα
ένα κράτος «καθαρά σοσιαλιστικού χαρακτήρα». Οι απόπειρες δολοφονίας εναντίον
του από τη CIA
είναι πάνω από 500, γεγονός το οποίο σε συνδυασμό με τα φιλολαϊκά μέτρα στην
Υγεία και την Παιδεία τον κάνουν εξαιρετικά δημοφιλή στους Κουβανούς. Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός πως οι
Κουβανοί παρουσιάζουν τα χαμηλότερα ποσοστά αναλφαβητισμού σε σχέση με τις
υπόλοιπες χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει ότι το κομμουνιστικό
καθεστώς Κάστρο δεν απέφυγε φυλακίσεις αντιφρονούντων
και ομοφυλόφιλων. Επιπλέον, η οποιαδήποτε δραστηριότητα της αντιπολίτευσης
εντός της Κούβας είναι σχεδόν ανύπαρκτη και ως επί το πλείστον παράνομη.
Παρόλο που το κουβανικό σύνταγμα αναφέρεται στην ελευθερία του λόγου, τα
δικαιώματα αυτά περιορίζονται από το Άρθρο 62, σύμφωνα με το οποίο «Κανένα από τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται
για τους πολίτες δεν μπορεί να ασκηθεί εις βάρος... της ύπαρξης και των στόχων
του σοσιαλιστικού κράτους, ή εις βάρος της απόφασης του κουβανικού λαού για
οικοδόμηση σοσιαλισμού και κομμουνισμού».
Η απομόνωση που δέχθηκε η χώρα από τη διεθνή κοινότητα δεν είχε
άμεσο αντίκτυπο μέχρι τη κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και του υπαρκτού
σοσιαλισμού το 1991, όμως από εκεί και έπειτα ο Κάστρο αναγκάστηκε να
προχωρήσει στη φιλελευθεροποίηση της οικονομίας της Κούβας ώστε να μετριάσει το
τεράστιο πλήγμα το οποίο είχε δεχθεί. Από το 2006 άρχισε να απομακρύνεται από
το προσκήνιο, μεταβιβάζοντας εξουσίες στον αδερφό του Ραούλ και επίσημα το
2008. Από τότε ξεκίνησαν να βελτιώνονται σιγά σιγά και οι σχέσεις με τις ΗΠΑ,
με αποκορύφωμα την επίσκεψη του Προέδρου Ομπάμα στο νησί πριν λίγους μήνες.
Ο Φιντέλ, όπως έχει μείνει
στις συνειδήσεις των Κουβανών και όχι μόνο, αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες
ηγετικές φυσιογνωμίες του 20ου αιώνα, διότι κατάφερε παρά τις αντιξοότητες να
προβάλλει αντίσταση και μάλιστα με επιτυχία στην ιμπεριαλιστική πολιτική των
Ηνωμένων Πολιτειών. Επιπρόσθετα, κατάφερε να διαμορφώσει μία σοσιαλιστική
προοπτική, ανεξάρτητα από πόσο το αντιλαμβανόταν αυτό ακόμα και η ίδια η
επαναστατική κυβέρνηση, που οδήγησε στην
ανοικοδόμηση της χώρας με εγκαθίδρυση δωρεάν υγείας και παιδείας. Από την
άλλη, όμως, κανείς δεν πρέπει να ξεχνά
πως μιλάμε για έναν ηγέτη αυταρχικό, ο οποίος άσκησε διώξεις κατά πολιτικών του
αντιπάλων και το σημαντικότερο: δεν προχώρησε ποτέ στη διενέργεια ελεύθερων
εκλογών, που αποτελούν το θεμελιώδη λίθο του δημοκρατικού πολιτεύματος για το
οποίο καθημερινά αγωνιζόμαστε. Παρόλα αυτά, όμως, ο «Comandante» σίγουρα θα αποτελέσει αντικείμενο
μελέτης από τους ιστορικούς του μέλλοντος, όπως άλλωστε κάθε πολιτική
φυσιογνωμία τέτοιου βεληνεκούς…
ΠΑΣΠ ΕΜΠ
